Met het album 'Voya' opent Tineke Postma een nieuw hoofdstuk. Haar lyrische, avontuurlijke saxofoonspel en vrije improvisaties versmelten hierop met zang en verhalen die voortkomen uit jarenlange samenwerking, intuïtie en creatieve verdieping.
Tekst: Serge Julien | Foto’s: Roy Beusker
Het weekend voor het interview staat Tineke met haar kwartet op Jazzfestival Göttingen, waar ze de nieuwe stukken van Voya speelt. Op haar Instagram schrijft ze na afloop: ‘Still trying to figure out how to play some of the songs, which is a great space to be in!’ Tijdens het gesprek legt Postma uit wat ze daarmee bedoelt: ‘Als ik nieuw materiaal schrijf, maak ik het me niet heel makkelijk. Ik vind het namelijk altijd leuk mezelf uit te dagen. Wanneer je muziek componeert, weet je niet meteen precies hoe je over een akkoordenschema moet soleren of spelen. Je probeert het op verschillende manieren aan te vliegen. En je hebt natuurlijk te maken met een band waarmee je elke avond speelt. Je reageert op elkaar.’
Vertrouwen in talent
Die band bestaat uit gitarist David Dorůžka, contrabassist Robert Landfermann en drummer Tristan Renfrow – muzikanten met wie ze al jaren tourt. Ze kunnen lezen en schrijven met elkaar. Postma vertrouwt op hun talent en geeft veel ruimte in het uitvoeringsproces: ‘Ik vraag deze musici om wie ze zijn en om de vrijheid waarmee ze een stuk benaderen. Ik heb al die muziekstukken ook echt gecomponeerd met hen in mijn achterhoofd. Ik weet hoe ze spelen en wat ze tof vinden om te doen. Daarom zal ik ze niet snel veel instructies geven over hoe ze iets moeten uitvoeren. Sterker nog: ik laat me juist inspireren door wat zij doen. Soms klinkt het totaal anders dan ik had bedacht, maar is het geweldig. Ik laat dat heel vrij. Ik ben niet zo’n bandleider die muzikanten in een bepaalde richting wil duwen.’
Shorters wijze les
Daarmee komt Postma’s mentor en grote voorbeeld om de hoek kijken: Wayne Shorter. Op Voya neemt ze zijn compositie Someplace Called ‘Where’ onder handen. In 2007, na afloop van zijn concert in het Amsterdamse Concertgebouw, gaf hij haar een wijze les die haar altijd is bijgebleven. ‘Wayne vertelde dat hij als jongetje naar de bioscoop ging. Dan luisterde hij naar de filmmuziek om te horen welk effect die had op een scène. Daarna keek hij naar de gezichten van het publiek om te zien hoe zij op de muziek reageerden. Muziek moet verhalend zijn en kan echt een uitdrukking zijn van de verbeelding. Dat is me altijd bijgebleven.’
De Wayne way
Vijf jaar later staat Postma met Shorter op het podium tijdens International Jazz Day en inspireert hij haar opnieuw. Lachend vertelt ze: ‘Vlak voor we begonnen te spelen, fluisterde hij in mijn oor: “Let’s start composing!” Toen dacht ik: wow, we gaan componeren op het moment dat we improviseren. We vertellen een verhaal en construeren iets dat mooi, intens en zo volledig mogelijk is. Die momenten op het podium of in de studio beschouwde hij als heilig.’
‘En dan kom ik terug op wat ik eerder zei over die zoektocht in mijn eigen stukken: hoe ga ik hier overheen spelen? Dat is zo interessant, want het staat allemaal nog niet vast. Je bent zoekende, en dan gebeuren er vaak onverwachte en leuke dingen.’
Verbonden met de stem
Postma’s eigen verhalen krijgen op Voya een extra dimensie. Hoewel ze regelmatig samenwerkte met zangeressen als Dianne Reeves, Esperanza Spalding en Anne Chris, was haar eigen werk tot nu toe vooral instrumentaal. Met Voya brengt ze daar verandering in en brengt ze een ode aan de zangstem. Postma: ‘Al in mijn kindertijd hield ik enorm van vocale muziek. Ik was elf jaar en herinner me dat ik Maria Callas toen voor het eerst hoorde. Ik was volledig onder de indruk van de lyriek en intensiteit. Door mijn samenwerkingen met zangeressen voel ik me verbonden met de stem. De stem is voor mij een referentie voor hoe ik op de saxofoon wil klinken. Het liefst zing ik door de saxofoon.’
Hoorbare synergie
Voor Voya haalde Postma de Duitse jazzzanger Theo Bleckmann aan boord. ECM-artiest Bleckmann, woonachtig in New York, heeft een imposante lijst van samenwerkingen op zijn cv, onder wie Laurie Anderson, Steve Coleman en Philip Glass. Vanaf de openingstrack Unity And Four Reasons Of Hope is de synergie tussen Postma’s kwartet en Bleckmann direct hoorbaar. Enthousiast vertelt Postma over de samenwerking: ‘Ik ken Theo via Ben Monder (mijn gitarist op het vorige album Aria), omdat ze vaak samenspelen. En ik was al langer enthousiast over zijn zang, het is zo lyrisch. Het was een sprong in het diepe, want ik had nog nooit met hem gespeeld. Je kunt het geluid in je hoofd hebben, maar je weet nooit hoe het uitpakt. Zeker niet wanneer je niet samen in de studio zit. Theo nam alles op in New York. Maar dat was al een fantastische ervaring op zich. Ik stuurde hem een track met een paar aanwijzingen, zonder hem een richting op te duwen. Ik wilde dat hij er zo veel mogelijk zijn invulling aan zou geven. Dat deed hij, ik kreeg gewoon vijf ingezongen lagen terug – zoveel meer dan waarop ik had kunnen hopen!’
Trots
Voya is inmiddels Postma’s negende album, en ze is er bijzonder trots op: ‘Ik ben nog niet eerder zo blij geweest met een eigen album. Dat komt mede omdat ik nu het gevoel heb dat we deze plaat als band hebben gemaakt.
We touren nu al een aantal jaren samen, waardoor we een echt eigen bandgeluid hebben opgebouwd. De sfeer onder de musici is supergoed. We zetten iets heel krachtigs neer. Daarnaast heb ik mezelf verder ontwikkeld. Mijn spel is op een hoger niveau gekomen. Het komt steeds meer in de buurt van hoe ik wil klinken en wie ik denk dat ik ben als musicus. En de toevoeging van Theo aan onze groep vind ik gewoon magisch.’
‘Voya’ – Tineke Postma (Clap Your Hands Records) is uit op 14 november 2025
