Als echte New Yorker ligt het niet voor de hand dat saxofonist en stadsmens David Murray een album wijdt aan vogels. ‘Als ik de stad verlaat, moet dat wel een goede reden hebben.’
Tekst: Mischa Andriessen | Foto’s: Gregg Greenwood
De Amerikaanse saxofoongigant David Murray maakt zijn debuut op het roemruchte Impulse! Records. Met een ‘smoking band’ en indrukwekkende gastoptredens van de jonge zangeres Ekep Nkwelle en dichter Francesca Cinelli, de vrouw van Murray die met drie van haar gedichten een belangrijke rol speelde bij de totstandkoming van Birdly Serenade. Zoals de titel al doet vermoeden een plaat gewijd aan vogels en hun gezang, maar voor die ode zijn geslaagde vorm kreeg moest stadsmens Murray wel eerst op gang worden gebracht.
Energiek en geestdriftig
Murray praat zoals hij saxofoon speelt: tomeloos energiek en geestdriftig, met tal van kwinkslagen en parafrases. Een vat vol anekdotes en muzikale kennis, de 70-jarige Amerikaan draait dan ook al heel wat jaren mee. Maar hoe komt de muzikale krachtpatser Murray, ooit met recht een eenmans energiecentrale genoemd, erbij een album over vogels te maken? ‘Dat lag inderdaad niet voor de hand’, vertelt Murray. ‘Ik kom oorspronkelijk uit Berkeley in Californië en mijn familie jaagde ook op vogels, onder meer op kwartels en fazanten. Zo kende ik vogels, ik vond ze soms wel mooi. Al heb je hier in New York, waar ik woon, nauwelijks interessante. Wel veel duiven en dat soort lelijkerds, hoewel er wel wat haviken zijn in Central Park.’
Eerbetoon aan 'Bird'
Murray: ‘Het toeval wilde dat mijn vrouw Francesca, een heel goede schrijver, een residentie kreeg aangeboden in een resort midden in de natuur. Ze vroeg of ik meeging, maar ik wist niet wat ik daar zou moeten doen. Ik ben nu een echte New Yorker, money driven, ik ga niet stilzitten. Als ik de stad verlaat, moet dat wel een goede reden hebben. Die reden kwam. De mensen achter het fameuze The Birdsong Project (een inmiddels twintig lp’s tellend project, gewijd aan muziek geïnspireerd door vogelzang, MA) vroegen me daaraan een bijdrage te leveren. Dat zag ik wel zitten, temeer omdat ze ook wilden dat ik tegelijk een eerbetoon aan Charlie ‘Bird’ Parker bracht, en Parker is natuurlijk een groot voorbeeld.’
Het ritme van gedichten
‘In alle eerlijkheid kwam ik in het begin niet op gang, hoe mooi het daar in Blue Mountain ook was. Het was het seizoen niet, dus op een paar ijsduikers na was er geen vogel te zien. Eerst ging ik dan maar vissen, maar ik ving niets. Daarom heb ik Francesca gevraagd of ze een gedicht wilde schrijven, dan had ik tenminste iets van een start. Ze schreef er drie hele sterke teksten. Ik heb ze eerst op de piano gelegd en ze tot me laten doordringen. Vanuit het ritme van die drie gedichten ontstond vrijwel meteen de muziek. Mijn hele carrière heb ik veel en graag met dichters en schrijvers gewerkt, met Amiri Baraka en Ishmael Reed bijvoorbeeld, maar ook met spoken word artiest en activist Saul Williams.’
Maximaal vertragen
Hoe dat werkt muziek op tekst schrijven? ‘Het begint met kijken; de woorden voor me zien en dan hun klank en ritme voor me zien. Als ik dan begin te schrijven, vertraag ik alles maximaal, zodat ik elke lettergreep kan horen en er een toon bij kan vinden. Het is hoe simpel dat ook klinkt, vooral een kwestie van heel goed luisteren. Na jarenlang voor theaters werken, opera’s maken en optreden met woordkunstenaars heb ik een goed gevoel gekregen voor de pentameter – het metrum van veel gedichten – en om dat te vertalen naar muziek. Als dat lukt, is het alleen nog een zaak van speed it up en de song is klaar.’
Spelen met vreugde en diepgang
Birdly Serenade is het tweede album van Murray met zijn nieuwe kwartet, stuk voor stuk fantastische musici. Met name pianist Marta Sánchez is met haar frisse en verbeeldingsrijke spel een enorme aanwinst. Murray zelf is in blakende vorm; hij speelt met de kracht en energie die we van hem gewend zijn, maar zeker ook met veel vreugde en diepgang. Dat hij zich met zijn ode aan vogelzang in een lange rij van componisten en musici schaart die dat eerder hebben gedaan, daarvan is hij zich bewust. Toch is hij vooral zijn eigen gang gegaan met de teksten van Francesca Cinelli als leidraad en met hier en daar een vleugje Charlie Parker. Zo duikt in één van de stukken een verwijzing op naar Confirmation, een van Birds meest gespeelde stukken en een van eerste stukken die Murray zelf als beginnend musicus leerde. De eigen draai die Murray voorstond, kreeg al snel vorm door een belangrijke ontmoeting die tijdens de residentie van Cinelli en Murray plaatsvond.
Anders beleven van de natuur
Murray: ‘Op het resort was toevallig ook Mixashawn Rozie aanwezig. Een invloedrijke activist en bovendien ook een heel goede saxofonist, die dagelijks vecht om stukken land van de oorspronkelijke bewoners van de Verenigde Staten terug te krijgen. Hij inspireerde Francesca voor het gedicht Song For The Land, dat ook aan hem opgedragen is. Door hem gingen we de natuur anders beleven, kregen we meer dan we ooit eerder hadden ervaren het gevoel er deel van uit te maken. Dat zit ergens ook in de muziek, anderen die zich eerder door vogels hebben laten inspireren, zoals Eric Dolphy. Op een bepaalde, onnadrukkelijke manier komt het allemaal terug. In de fantastische liner notes bij het album is daar heel goed over geschreven. Ik denk dat niet alleen deze plaat, maar ook die tekst een Grammy zou moeten winnen. Gelukkig hebben we de kans gekregen dit materiaal veel live te spelen voor we de studio ingingen. Als ik me niet vergis ook in het BIMHUIS. Het is belangrijk de stukken veel gespeeld te hebben voor je ze opneemt, dan voelt het spelen als een tweede huid.’
Betekenis van de gedichten
Tijdens het Zoomgesprek is Murrays telefoon gevallen, waarna hij het beeld niet meer tevoorschijn krijgt. Als Francesca Cinelli terug is van de hond uitlaten, roept hij haar te hulp. Voor de interviewer een uitgelezen kans om haar te vragen naar het ontstaan en de betekenis van de drie gedichten die voor het album zo belangrijk zijn geweest.
Uiteindelijk gaat het over liefde
Cinelli: ‘Toen ik naar het resort ging, verkeerde ik in een hevige innerlijke strijd. Ik had net het nare nieuws gehad dat mijn moeder stervende was en daar zat ik dan, in dat prachtige gebied met honderden hectaren bos en talloze meren. Zo mooi, terwijl ik me zo nietig voelde. Ik wilde in een roeiboot het water opgaan, omdat ik eigenlijk een plek zocht om even helemaal alleen te zijn en vooral om ongestoord te kunnen huilen. Net toen ik bij het water aangekomen was, kwam ook Mixashawn Rozie daar. Hij stond op een manier, tsja, ik weet het niet, het leek of hij zich daar aan de natuur voorstelde. Alsof hij tegen al die natuur die hem omringde zei: dit ben ik. Het was indrukwekkend, ik zag er een hergeboorte in en ik begon ongelofelijk hard te huilen. Ik denk dat hij dat wel doorhad, maar hij liet me. Het voelde alsof ik voor het eerst begreep waar het leven over gaat. Water zover je kon kijken, de mist erboven, en Rozie die daar rustig in plonsde en er weer uit bovenkwam. Ik begreep op dat moment dat het allemaal alleen om liefde draait. Mijn drie teksten gaan dan ook uiteindelijk over liefde. Over alle denkbare relaties, over wat afstand betekent en wat het betekent om bij iemand nabij te zijn. Meteen ter plaatse, daar aan het water, heb ik mijn gedichten geschreven en ze kort erna aan David gegeven. En het is geweldig wat hij ermee heeft gedaan. Die muziek, het is zo typisch David, zo indrukwekkend mooi hoeveel hij te geven heeft. En hoeveel vreugde, energie en liefde hij met zijn muziek ook daadwerkelijk geeft.’
David Murray Quartet feat. Ekep Nkwelle and Francesca Cinelli – Birdly Serenade (Impulse! Records)
Op zaterdag 12 juli speelt het David Murray Quartet in de Madeira op North Sea Jazz: David Murray (bass clarinet, tenor saxophone); Marta Sanchez (piano); Luke Stewart (double bass); Russell Carter (drums).
