Jack DeJohnette is op 83-jarige leeftijd overleden. De Amerikaanse drummer, pianist en componist was groots in improvisatie en heeft in zijn tijd jazz mee veranderd.
Tekst: Redactie Jazzism | Foto: Jack DeJohnette in 2015 – credit: Oliver Abels – Wikipedia
Jack DeJohnette werd in 1942 geboren in Chicago en speelde als kind piano. Die klassieke muziekopleiding bepaalde de wegen die hij als muzikant bewandelde. Als drummer ging DeJohnette uit van harmonie en melodie. In een interview zei hij eens: ‘Ik benader het instrument als een schilder, een colorist, in plaats van een drummer die gewoon op en neer slaat.’ Die instelling maakte dat hij een baanbrekende muzikant in zijn tijd was; ritmisch vrij, melodisch doordacht maar altijd in dienst van het moment.
Miles Davis’ Bitches Brew
In 1968 werd DeJohnette gevraagd door Miles Davis. De trompettist Davis wilde nieuwe muziek maken met elektronische instrumenten en meer experimenteren. Het drumwerk van Jack DeJohnette is legendarisch geworden. Het pulserende ritme dat hij speelde, was het begin van fusion. Het geluid dat jazz met rock en elektronica mengde. DeJohnette zei daar zelf over: ‘Elke sessie met Miles was een groot moment. We wisten niet hoe belangrijk het was, maar we wisten dát het belangrijk was.’
Vele samenwerkingen
Na zijn tijd bij Davis werd DeJohnette een spin in het web in de moderne jazz. Hij werkte samen met iedereen die er destijds toe deed in jazz. Van Bill Evans, Keith Jarrett, Herbie Hancock, Ornette Coleman, Sonny Rollins, Chet Baker, Joe Henderson, Betty Carter, Dave Holland, Pat Metheny. Allemaal vonden ze in hem een muzikale gelijke.
Met Keith Jarrett en Gary Peacock vormde hij het legendarische Standards Trio. Hun subtiele samenspel was bijna telepathisch: Jarretts lyrische lijnen, Peacock’s melodische bas en DeJohnette’s beweeglijke dynamiek versmolten tot één. Geen trio bracht de kunst van het luisteren zo ver.
In zijn latere jaren vond hij een bijna symbolische vervulling in het trio met Ravi Coltrane en Matthew Garrison. De zonen van zijn vroegere muzikale partners John Coltrane en Jimmy Garrison. ‘Het is een cirkel,’ zei hij daarover. ‘Zij leren van mij, ik leer van hen.’ Dat trio werd meer dan een band: het was een levend gesprek tussen generaties.
Eigen richting
Tegelijkertijd bleef Jack DeJohnette als bandleider zijn eigen richting volgen. Projecten als Special Edition en New Directions bewezen zijn brede visie: van avant-garde tot wereldmuziek, van funk tot vrije improvisatie. In 2005 richtte hij zijn eigen label Golden Beams Productions op, waarop hij ook buiten de jazzgrenzen trad. Zijn meditatieve album Music In The Key Of Om leverde hem een Grammy-nominatie op in de categorie New Age.
De drummer als componist
Wat DeJohnette onderscheidde, was zijn melodisch bewustzijn. Hij dacht niet in tellen, maar in akkoorden. Zijn achtergrond als pianist gaf hem een uniek gevoel voor harmonie en balans. Daardoor speelde hij niet ‘onder’ de muziek, maar ‘in’ de muziek.
Zijn gebruik van dynamiek, het vermogen om binnen één maat van fluisterzacht naar explosief te bewegen, gaf zijn spel een menselijke adem. In zijn handen werd het drumstel een orkest: elke tom, bekken en snare had een eigen stem, een eigen kleur.
Muziek begint bij luisteren
Jack DeJohnette was niet alleen een meester van geluid, maar ook van stilte. Hij wist dat muziek begint bij luisteren. Wanneer hij jonge drummers beoordeelde, keek hij niet naar snelheid of kracht, maar naar hun vermogen om deel van de muziek te zijn.
Zijn benadering van muziek was diep spiritueel. Hij las poëzie, verdiepte zich in filosofie en meditatie. In interviews sprak hij vaak over de strijd met het ego. ‘Het ego is een uitdaging,’ zei hij. ‘Je moet leren spelen zonder dat het ego regeert.’
Inspirator
DeJohnette was een van de weinigen die het drumstel opnieuw uitvond, niet door virtuositeit alleen, maar door visie. Zijn invloed strekt zich uit tot ver buiten de jazz: zijn texturen en grooves inspireerden generaties drummers, producers en componisten in genres van fusion tot ambient en elektronische muziek.
Zijn credo, geleerd van Miles Davis, bleef hem zijn hele leven begeleiden: ’Wees altijd bereid om te spelen wat je nog niet kent.’ Die zin vat zijn carrière samen. DeJohnette bleef zich ontwikkelen, bleef risico’s nemen, bleef luisteren naar wat nog niet bestond.
Jack DeJohnette’s nalatenschap is niet een enkel album, niet een enkele stijl. Het is een manier van luisteren, van denken, van zijn. Hij toonde dat ritme niet alleen beweging is, maar betekenis; dat de drummer niet enkel de tijd bewaakt, maar de tijd ‘maakt’.
