Tussen oktober 1943 en mei 1949 werden in Amerika vele jazznummers opgenomen. Het V-Disc-programma bood muziekgenot en verstrooiing aan de Amerikaanse strijdkrachten. Nu is een heruitgave van die muziek uitgebracht op 11 cd’s met daarop 263 tracks.
Tekst: Bert Vuijsje | Foto’s: William P. Gottlieb/Ira and Leonore S. Gershwin Fund Collection, Music Division, Library of Congress
Het was een mirakel dat het tot stand kwam. Tussen oktober 1943 en mei 1949 werden in Amerika vele honderden plaatkanten opgenomen met jazz die anders nooit was vastgelegd. Soms zelfs door groepen die nadien nooit meer in die samenstelling bijeen zouden komen. Het V-Disc-programma bood muziekgenot en verstrooiing aan de Amerikaanse strijdkrachten, die de platen in miljoenenoplagen kregen toegestuurd. V stond natuurlijk voor de slogan ‘V for Victory’.
Het Pentagon en de muzikantenvakbond
Het project was opgezet door majoor Howard Haycraft, die voor de productiekosten een miljoen dollar wist te vinden in de begroting van het Pentagon. Maar er was meer nodig om het te realiseren. Geld voor de musici was er niet. Bovendien had James Petrillo, de gevreesde voorzitter van de muzikantenvakbond, in juli 1942 een staking tegen de platenmaatschappijen uitgeroepen. Uiteindelijk gaf Petrillo uit patriottische overwegingen toestemming voor het V-Disc-programma, maar hij stelde wel voorwaarden. De platen mochten nooit worden verkocht en moesten na de oorlog allemaal worden vernietigd.
Geliefde verzamelobjecten
Dat laatste gebeurde in werkelijkheid natuurlijk niet, en zo circuleerden de V-Discs in jazzkringen door de jaren heen als geliefde verzamelobjecten. Ook waren er wel piratenlabels die V-Disc-materiaal op lp uitbrachten. Mosaic Records voelt zich 80 jaar later kennelijk gerechtigd tot een officiële heruitgave: de 11-cd-box Classic V-Disc Small Group Jazz Sessions, waarop 263 tracks zijn samengebracht. Een vervolg met bigband-materiaal op V-Disc is in voorbereiding.
Grote namen
Sommige zwarte musici wilden niet meewerken. Harry Carney en Lawrence Brown lieten weten: ‘Als je ons vraagt om dit voor het leger te doen, vergeet het maar – not when you consider the way they have been treating our people.’ Maar de grote meerderheid deed graag mee, ondanks het feit dat ze geen cent betaald kregen. Ook al omdat ze als gevolg van de muzikantenstaking geen andere opnamen konden maken. Het resultaat is een ware schatkist vol grote namen, vanaf de Original Dixieland Jazz Band en trompettist Bunk Johnson met zijn New Orleans-groep, tot aan moderne-jazzpionier Lennie Tristano (2 trio-stukken uit 1946) en een kwintet onder leiding van trompettist Clark Terry (3 opnamen uit 1947).
Muzikale hoogtepunten
Daar tussenin tientallen muzikale hoogtepunten, te veel om in hier allemaal op te sommen. Om met de vocalisten te beginnen: Ella Fitzgerald zingt met onder anderen trompettist Charlie Shavers en drummer Buddy Rich. Mildred Bailey wordt afwisselend begeleid door pianist Teddy Wilson en de groep van haar man, vibrafonist Red Norvo. Jo Stafford is te horen met trompettist Billy Butterfield en drummer George Wettling. Fats Waller vult in zijn eentje 10 plaatklanten, als spreker, vocalist, pianist en organist. En van pianist/zanger Nat ‘King’ Cole zijn er 7 opnamen met zijn oorspronkelijke trio (Oscar Moore gitaar, Johnny Miller bas).
Verrassende band samenstellingen
Er zijn meer vaste groepen, zoals het sextet van bassist John Kirby met Charlie Shavers en klarinettist Buster Bailey, en het trio van drummer Gene Krupa met tenorist Charlie Ventura. Pianist Art Tatum heeft geen begeleiding nodig voor zijn 11 glorieuze opnamen uit 1945-’46. En dan de verrassingen. Bigband-leider Woody Herman speelt hier met diverse kleinere groepen, waarin niet alleen zijn vaste sidemen Bill Harris (trombone), Flip Phillips (tenor) en Ralph Burns (piano) meedoen, maar ook Charlie Shavers en tenorist Ben Webster. Een bijzondere attractie is het gedragen Billy Bauer’s Tune, een welkome toevoeging aan het veel te kleine platenoeuvre van de te vroeg gestorven Woody Herman-trompettist Sonny Berman. De versie van Stompin’ At The Savoy uit 1945 vormt een curiosum: een van de eerste plaatopnamen met een tapdanser in de hoofdrol, in dit geval Bunny Briggs.
Prominent gezelschap
Tot de hoogtepunten behoren zeker de 8 opnamen van de V-Disc All Stars uit december 1944. Er had zich een prominent gezelschap verzameld in de NBC-studio in New York: onder anderen de trompettisten Hot Lips Page en Billy Butterfield, kornettist Bobby Hackett, trombonist Jack Teagarden, pianist Johnny Guarnieri, gitarist Herb Ellis, bassist Al Hall en drummer Cozy Cole. Ze hadden in diverse bezettingen al een paar nummers opgenomen, toen na middernacht totaal onverwacht Louis Armstrong de studio binnenliep.
Louis Armstrong live
Producer George Simon herinnert zich dat iedereen abrupt ophield met spelen. ‘Ze begroetten hem, keken toe hoe hij zijn jas uittrok en zijn trompet uitpakte. Ze bleven daar zitten en staan, bliezen geen noot terwijl hij opwarmde. Toen ging hij meespelen, en dat was de eerste keer in mijn leven dat ik de Ware Armstrong live hoorde. Ik had nog nooit zoiets gehoord. The way he blew! The feeling, the tone, the phrasing, the heart!
‘Toen het voorbij was en Louis haastig was teruggegaan naar de Club Zanzibar, waar hij eigenlijk optrad, realiseerde ik me dat ik niet de enige was die zich voelde zoals ik: completely knocked out. Bobby Hackett liep rond en mompelde iets als ‘they’re all fakes, all of ‘em. He’s the only real thing’.’
Boost voor het moreel
Een van de twee titels die Armstrong opnam, Jack-Armstrong Blues, maakte enorme indruk op een marinier die met hoge koorts op een schip ergens in de Stille Oceaan lag. ‘It seemed to give me a big boost in the arm, a big boost up’, schreef William Green later. ‘Ik voelde dat ik de wereld weer aankon. En het moreel van alle jongens op het schip ging ook 100 procent omhoog, doordat we weliswaar vele mijlen van huis waren, maar ons toch omringd voelden door vrienden zowel als vijanden, en dat gaf ons de moed om door te gaan. ‘Ik wil dat jullie jazzcats weten wat die deuntjes werkelijk betekenen. Ze zijn niet iets dat zo maar wordt gespeeld voor een leuk momentje. It’s something you have to feel and live.’
De Classic V-Disc Small Group Jazz Sessions Limited Edition Box Set is uitgebracht door Mosaic Records
